Signalen van veiligheid en gevaar

**Neuroceptie en de autonome ladder van de polyvagaaltheorie: hoe we constant wisselen van staat van zijn.**

Om dit artikel goed te kunnen volgen, kun je het beste eerst het artikel ‘Verbinden, vechten, vluchten of bevriezen: de polyvagaaltheorie’ lezen.

Wat is neuroceptie?

Je kent de term perceptie, dat is de manier waarop we bewust waarnemen met onze zintuigen en deze informatie interpreteren. Neuroceptie is een onbewuste proces, waarbij ons zenuwstelsel continu scant op signalen van veiligheid en gevaar.

Ik vergelijk neuroceptie vaak met een vuurtoren die zijn licht telkens rond laat schijnen.

Verbinding of bescherming

Ons systeem is zo geprogrammeerd dat ons zenuwstelsel constant in de gaten houdt of ons lichaam in verbinding of in bescherming dient te bewegen. Kortweg samengevat: beweeg je naar iets toe, of van iets af?

Drie informatiestromen

Neuroceptie kent 3 stromen van informatie:

van binnen, in je lichaam;
van buiten, je omgeving;
in relatie tot de ander, tussen jullie zenuwstelsels.

Je kunt gaan leren om opmerkzaamheid op alle drie deze vlakken te gaan ontwikkelen. Om op te merken welke signalen je allemaal oppikt, en ook hoe je daarop automatisch reageert.

De hiërarchie van reactie

Je lichaam beweegt zich gedurende de dag continu door 3 verschillende staten:

connectie (‘ventraal vagaal’)
mobilisatie (‘sympathisch’, vechten of vluchten)
immobilisatie, disconnectie (‘dorsaal vagaal’)

Verbinden, vechten, vluchten of bevriezen

Misschien begint het je al te dagen: deze drie delen van je autonome zenuwstelsel komen overeen met jouw ‘staten van zijn’. Namelijk verbinden, vechten, vluchten of bevriezen.

De polyvagaaltheorie verklaart waarom we ons binnen ons autonoom zenuwstelsel voortdurend bewegen door drie staten die horen bij deze drie subsystemen. Namelijk de staten van verbinding (‘vagaal’), mobilisatie: vechten/vluchten (‘sympatisch’) en disconnectie: bevriezen (‘dorsaal’).

Deze theorie gaat ervan uit dat ons systeem altijd werkt met als doel onze overleving. Het past zich aan de omstandigheden waarin je verkeert aan. En doet dat op basis van eerdere ervaringen.

We zijn gericht op verbinding

Wij mensen zijn van nature gericht op verbinding. Ons autonome zenuwstelsel wordt gevormd en gereguleerd door interacties met anderen. Het zoekt en stuurt voortdurend naar signalen van veiligheid en gevaar. Dus tussen jouw systeem en het mijne worden telkens signalen heen en weer gestuurd, op een onbewust niveau. Daardoor kunnen we bepalen of we, basaal gezegd, ons willen toewenden of afwenden.

Op en neer op de autonome ladder

We voelen dat we in verbinding willen treden of blijven, waardoor we de rijkdom van sociale interactie kunnen ervaren (verbinden, luisteren, delen, meevoelen, etc). Of we voelen dat we liever de verbinding verbreken, waardoor onze reactiviteit toeneemt en automatische overlevingsmechanismen opspelen (op je telefoon kijken, wegkijken, vermijden, confronteren, etc).

Kortweg: we bewegen gedurende de dag heen en weer op de autonome ladder, die je hier ziet. Je gaat van een open en verbonden staat, naar mobilisatie (vluchten of vechten) en naar immobilisatie (bevriezen). Waarschijnlijk merk je dat niet eens op, aangezien het soms super snel gebeurt. Jouw biologie past zich automatisch aan aan de omstandigheden. Met neuroceptie als werkend mechanisme.

Leestips:

Lees het artikel ‘Verbinden, vechten, vluchten of bevriezen: de polyvagaaltheorie’ >>
Lees het artikel ‘Hoe jouw primaire reacties een rol spelen in therapie’ >>

Polyvagaaltheorie in therapie en relaties

Het wetenschappelijk onderzoek van psycholoog en neurowetenschapper Stephen Porges is door therapeut Deborah Dana vertaald naar meer begrijpelijke taal. Zij heeft ook ontdekt hoe we deze kennis kunnen inzetten in (therapeutische) relaties. Ik heb in 2021 een half jaar training gevolgd bij Deborah Dana & team, specialisten in het toepassen van de polyvagaaltheorie in de therapeutische praktijk. Deze kennis heb ik vertaald naar de praktijk voor mensen die meer inzicht willen krijgen in hun eigen patronen rond relateren met zichzelf en anderen.

Verbinding en veiligheid versterken: de workshop

Tijdens de workshop ‘Verbinding en veiligheid versterken’ kun jij meer leren over de toepassing van de polyvagaaltheorie. Want als jij weet hoe je autonome zenuwstelsel werkt, maar vooral als je leert op te merken hoe jóuw zenuwstelsel functioneert (dus hoe jouw biologie reageert op je omgeving) dan krijg je veel meer begrip voor je eigen manier van doen. Dat start met nieuwsgierigheid: hoe werkt mijn systeem? En dat begrip zorgt ervoor dat je minder schaamte ervaart en het nut inziet van je automatische reacties. En leert bijsturen. Wees welkom om mee te doen, solo of met je partner, broer/zus, vriend(in) of collega.

Even kennismaken?