Hoe jouw primaire reacties een rol spelen in therapie

**We monitoren bewust onze staat van zijn tijdens sessies: verbonden present, geïrriteerd en onrustig of uitgecheckt. Dit is waarom.**

Om dit artikel nog meer diepgang te geven, kun je het beste de artikelen ‘Verbinden, vechten, vluchten of bevriezen: de polyvagaaltheorie’ en ‘Signalen van veiligheid en gevaar’ lezen.

Werkelijk aanwezig zijn in een sessie

Waarin mijn werkwijze verschilt van die van veel andere therapeuten: ik besteed bewust aandacht aan de staat van je autonome zenuwstelsel tijdens de sessies. Versimpeld gezegd: we houden in de gaten dat je werkelijk present bent met je aandacht en energie.

Wat kan gebeuren als je in een sessie iets gaat bespreken wat beladen en spannend voelt: je krijgt zweethanden, je hart gaat sneller kloppen en je gaat per ongeluk sneller praten. Heel normale reacties van je lijf en je biologie. Want je raakt geactiveerd (zie de autonome ladder hieronder). Maar het is belangrijk dat je niet té snel gaat. Zodat je systeem niet overweldigd raakt, en juist de afslag van ‘shutdown’ of bevriezing kiest. Want dan vlieg je er dus uit. Dan ben je er niet meer helemaal.

Onderzoeken en ontdekken

Als je heel gespannen bent of zelfs in bevriezing schiet, ben je niet in staat om te onderzoeken, om helder te denken of nieuwsgierig te zijn. Terwijl dat juist essentieel is voor een verhelderende sessie. Het is van wezenlijk belang dat jij je voldoende aanwezig, open en verbonden voelt met je omgeving en met mij als therapeut en begeleider.

Een oogje houden op de autonome ladder

Wat we dus doen tijdens elke sessie: zowel jij als cliënt als ik als therapeut let op dat we voldoende gereguleerd aanwezig blijven. En is dat even niet zo, dan merken we dat op. We sturen dan bij door even te vertragen of een mini pauze te nemen. Even te ademen, te voelen of dit tempo en deze intensiteit passend is. Of dat we het onderwerp willen opknippen in deeltjes om te bespreken en bij in te voelen. Allemaal met het doel om de sessies prettig en verrijkend te maken. Want we willen natuurlijk dat je uitkijkt naar de volgende inzichtgevende sessie, in plaats van ertegen opziet.

Automatische reacties

Neuroceptie gebeurt onbewust en werkt continu op de achtergrond. We merken alleen op hoe ons systeem reageert op wat het zenuwstelsel oppikt, zoals die zweethandjes of dat bonzende hart. We zijn ons meestal niet bewust van de signalen van veiligheid en gevaar die leiden tot zulke automatische reacties.

Jouw staat bepaalt jouw verhaal

Wat er wel snel gebeurt is: we voelen iets, en we kennen daaraan betekenis toe. Anders gezegd: je voelt (al dan niet bewust) iets en schiet meteen in een verhaal. We geven betekenis aan de omgeving en de situatie waarin we verkeren, en als we niet bewust pauzeren om te evalueren, dan reageren we ook automatisch. Kort samengevat: je staat bepaalt je verhaal.

Bewustworden van je triggers

Je kunt dan een check doen. “Op dit moment, hier, met deze mensen: is deze respons nódig?” In feite achterhaal je daarmee of de reactie passend is bij het moment, of dat er een linkje is met het verleden (een verhaal en een trigger).

De automatische reactie die je hebt was nodig toen je vroeger dat signaal kreeg, maar het is de vraag of dat tegenwoordig, in deze situatie, nodig is.

Je zet dus deze stappen:

Hoe kan kennis van het zenuwstelsel je relaties veranderen?

Heb je een goede indruk hoe het autonome zenuwstelsel werkt, dan kun je zowel naar je eigen als naar iemand anders kijken met compassie, nieuwsgierigheid en bewustzijn. Je zult minder snel oordelen, maar eerder tot het besef komen “Wauw, die persoon wordt op dit moment gestuurd door een ontregeld zenuwstelsel”. Je kunt dan denken “wat kan ik doen om de ander te helpen richting een gereguleerde staat”, in plaats van reactief zijn.

Het wordt mogelijk om minder bezig te zijn met alle cognitieve verhalen die we onszelf vertellen. We kijken meer naar de werkelijkheid van de biologische staat waarin we op dat moment verkeren, in plaats van de betekenis en verhalen die we eraan koppelen.

Kortom, het is een manier om te kijken naar mens-zijn. Om contact te maken met anderen en onszelf vanuit vriendelijkheid en nieuwsgierigheid. En die nieuwsgierige houding is erg behulpzaam tijdens coaching en therapie!

Leestips:

Lees het artikel ‘Verbinden, vechten, vluchten of bevriezen: de polyvagaaltheorie’ >>
Lees het artikel ‘Signalen van veiligheid en gevaar - Neuroceptie en de autonome ladder van de polyvagaaltheorie ’ >>

Polyvagaaltheorie in therapie en relaties

Het wetenschappelijk onderzoek van psycholoog en neurowetenschapper Stephen Porges is door therapeut Deborah Dana vertaald naar meer begrijpelijke taal. Zij heeft ook ontdekt hoe we deze kennis kunnen inzetten in (therapeutische) relaties. Ik heb in 2021 een half jaar training gevolgd bij Deborah Dana & team, specialisten in het toepassen van de polyvagaaltheorie in de therapeutische praktijk. Deze kennis heb ik vertaald naar de praktijk voor mensen die meer inzicht willen krijgen in hun eigen patronen rond relateren met zichzelf en anderen.

Verbinding en veiligheid versterken: de workshop

Tijdens de workshop ‘Verbinding en veiligheid versterken’ kun jij meer leren over de toepassing van de polyvagaaltheorie. Want als jij weet hoe je autonome zenuwstelsel werkt, maar vooral als je leert op te merken hoe jóuw zenuwstelsel functioneert (dus hoe jouw biologie reageert op je omgeving) dan krijg je veel meer begrip voor je eigen manier van doen. Dat start met nieuwsgierigheid: hoe werkt mijn systeem? En dat begrip zorgt ervoor dat je minder schaamte ervaart en het nut inziet van je automatische reacties. En leert bijsturen. Wees welkom om mee te doen, solo of met je partner, broer/zus, vriend(in) of collega.

Even kennismaken?