Van overlevingsstrategie naar echte verbinding: de impact van ontwikkelingstrauma

Gedrag dat je als kind hielp om je veilig te voelen, kan je als volwassene soms juist beperken om in verbinding te zijn met jezelf en de mensen om je heen. Laten we eens een blik werpen op de impact van ontwikkelingstrauma.

Wat is ontwikkelingstrauma eigenlijk?

Ontwikkelingstrauma wordt niet veroorzaakt door een eenmalige schokkende gebeurtenis; dat heet schoktrauma. Ontwikkelingstrauma wijst naar een diep ingesleten patroon. Het ontstaat door herhaalde verstoringen in de hechting met je ouders of verzorgers en ontstaat op jonge leeftijd. Tijdens je vormende jaren, en soms zelfs al als je nog in je moeders buik zit. Als kind werd je wellicht onvoldoende ontmoet en voelde je je misschien niet gezien of gehoord - ook al herinner je je dat nu niet meer actief. Of misschien was er te weinig emotionele ruimte voor jou, of belandde je al jong in een zorgende rol. Om hiermee om te gaan, ontwikkelde je overlevingsstrategieën. Deze waren destijds nuttig, maar kunnen je in het heden juist belemmeren.

Hoe merk je dit in je dagelijks leven?

Wat vroeger hielp om je veilig te voelen, kan nu juist je verbinding met jezelf en anderen in de weg staan. Je kunt bijvoorbeeld moeite hebben met nabijheid, snel overprikkeld raken, altijd ‘aan staan’ of juist moeite hebben met het aangeven van grenzen. Dit gebeurt vaak onbewust en voelt als een automatisch patroon waar je moeilijk grip op krijgt.

Vind je het spannend om je plek in te nemen?

Stel dat je jezelf in sociale situaties klein en onzichtbaar houdt, omdat dat vroeger veiliger voelde. Nu merk je dat je moeite hebt met spreken in een sociaal gezelschap. Je houdt je liever stil en wacht af. Je voelt je gesloten en vindt dat eigenlijk vervelend. Een eerste stap is je bewust te worden van je neiging en je gedrag. Een tweede om te voelen hoe je lijf reageert, bijvoorbeeld met een snelle hartslag of spanning in je keel. Je kunt dan in een veilige setting, zoals tijdens prettige therapie, door gaan werken wat daar nu gebeurt. En onderscheid gaan maken tussen hoe functioneel die reactie was toen je jonger was, en hoe nuttig en nodig het nu als volwassene is. Stap voor stap kun je gaan ervaren dat veiligheid niet gelijk hoeft te staan aan onzichtbaarheid.

Hulp vragen? Dat is toch niks voor mij…

Misschien kreeg je als kind vooral waardering door sterk en zelfstandig te zijn. Je ouders ‘hadden geen kind aan je’. Je werd geprezen om je zelfredzaamheid. Tegenwoordig kan het lastig zijn om hulp te vragen of je kwetsbaar op te stellen. Je lost dingen liever zelf op, zelfs als je diep van binnen naar steun verlangt. Door dit patroon te herkennen en kleine stapjes te zetten in het delen van je gevoelens, kun je ervaren dat verbinding niet afhangt van altijd sterk zijn. Juist door jezelf de ruimte te geven kwetsbaar en raakbaar te zijn, ontstaat er meer ruimte voor diep verbonden relaties.

Hoe kun je ermee aan de slag?

Een van de manieren is om in therapie ruimte te maken voor reflectie. Niet alleen op cognitief niveau, maar ook op gevoelsniveau. Zelf laat ik me nu scholen in de methode Neuro Affective Relational Model (NARM). We kijken niet naar wat er mis is met je, maar naar hoe je je kunt bevrijden van oude patronen. Gedrag dat eerder functioneel was en nu wellicht niet meer. Het doel is om bewust te worden van je automatische reacties en deze niet langer je leven te laten sturen. Door op te merken wat er in het moment gebeurt – in je gedachten, emoties en lichaam – kun je ruimte creëren voor nieuwe ervaringen.

Een stap vooruit

Bewustwording is de eerste stap, maar verandering kost tijd. Laat je begeleiden door een fijne therapeut. Wees geduldig met jezelf en oefen met kleine aanpassingen in je dagelijks leven. Elke keer dat je een nieuw patroon kiest, zet je een stap richting meer vrijheid en verbinding. Je bent niet je verleden – je hebt de kracht en invloed om zelf te bepalen hoe je nu wilt leven.

Even kennismaken?